موعاوییه‌ Ùˆ خه‌لیÙه‌تیموعاوییه‌ Ùˆ خه‌لیÙه‌تی موعاوییه‌ سه‌ر ته‌ختێ خلاÙه‌تا ئسلامی روونشت Ùˆ Ú† رۆژ وه‌ك Ú¤ÛŽ رۆژێ بێھنÙره‌ھكه‌ر سه‌ر د‌ا نه‌ھاتبین؛ چكو پێشد‌ا ئه‌و به‌له‌نگازه‌ك نه‌د‌ار بی Ùˆ زه‌لیله‌ك بی د‌ بن عززه‌تا ئسلامێ د‌ا د‌ژیا، Ú˜ ÙˆÛŒ Ùˆ بابێ ÙˆÛŒ Ùˆ Øزبا وان را د‌ھاتا گووتن «ئازابویی - طوله‌قاء» چكو رۆژا مه‌كه‌ھ لسه‌ر د‌ه‌ستێ ره‌سوولێ خود‌ێ صه‌لات Ùˆ سه‌لام Ù„ ÙˆÛŒ Ùˆ ئالێ ÙˆÛŒ ھاتی ڤه‌گرتن ئه‌و ب د‌له‌ك ته‌ژی كینا Ú˜ ئسلامێ، ھاتن كه‌تن ناڤ موسلمانان، ڤێجا Ù„ به‌ر Ùورصه‌ت Ùˆ د‌ه‌رÙه‌ته‌كی بوون كو Ú†Ù‚ Ùˆ به‌لگێن ئسلامێ ببرن Ùˆ بوه‌شێنن، پشتی كو ئه‌بوو سوÙیان كه‌تی ئسلامێ Ú˜ÛŒ قه‌ت تشته‌ك Ú˜ گوھه‌رینێ نه‌كه‌ت Ú¤ÛŽ كینێ. ڤێجا نه‌عه‌جێبه‌ كو ئه‌ڤ د‌ژمنییا د‌ به‌رابه‌رێ ئمام عه‌لی د‌ا Ú˜ موعاوییه‌ چێبێ، چكو ئه‌و میراتبه‌رێ د‌ژمنیا بێڤه‌بره‌ كو د‌ ناڤبه‌ینا به‌نی ئومه‌ییه‌ Ùˆ به‌نی ھاشم د‌ا ھه‌بیه‌؛ ئه‌و د‌ژمنی د‌ كووك Ùˆ خیمێ وان د‌ا ھه‌بیه‌ Ùˆ گوھه‌رین تێد‌ا چێنه‌د‌بی Ùˆ د‌ه‌وام د‌كرا. ڤێجا بزانن كا به‌لا Ùˆ موصیبه‌تا موسلمانان چقا مه‌زن Ùˆ گران بویه‌ د‌ ÙˆÛŒ د‌ه‌می د‌ا كو كاروبارێ وان بمینێ ب ھێڤیا ڤان بێ ره‌ØÙ…ÛŽÙ† د‌وورێ Ú˜ عه‌د‌اله‌تێ ڤه‌، ئه‌و Ú˜ÛŒ د‌گه‌ل Ú¤ÛŽ كینا د‌ د‌لان د‌ا ھه‌یین Ùˆ د‌گه‌ل Ú¤ÛŽ خوه‌ستا Øه‌ی٠ھلانین Ùˆ توول گرتنێ كو د‌ كویراتیا د‌لێ وان د‌ا جی گرتییه‌. خوه‌شخه‌به‌رد‌انا Ú˜ عه‌لی سه‌لام Ù„ÛŽ بن Ú˜ موعاوییه‌ را گرانه‌ Ùˆ Ù„ÛŽ نه‌خوه‌شه‌ كو عه‌لی ئاریكار ھه‌بن Ú˜ پارازتنا وه‌صیه‌تێن ره‌سوولێ خود‌ا را صه‌لات Ùˆ سه‌لام Ù„ ÙˆÛŒ Ùˆ ئالێ ÙˆÛŒ Ùˆ ھای Ú˜ Øه‌قێ ÙˆÛŒ بمینن. Ú˜ به‌ر Ú¤ÛŽ یێكێ Ú˜ د‌ه‌ستبكارێن خوه‌ را نڤیسی كو: بنێرن كه‌سێ د‌ه‌رØه‌ق ÙˆÛŒ د‌ا د‌ه‌لیل ھه‌بێ كو Øه‌ژ عه‌لی Ùˆ بنه‌مالا ÙˆÛŒ د‌كێ، ناڤێ ÙˆÛŒ Ú˜ د‌ه‌Ùته‌را ئاریكاریێ پاقژ بكن Ùˆ د‌انێ Ú˜ ÙˆÛŒ ببرن[1]. ببین كو به‌لایا ئوممه‌تێ چقا مه‌زنه‌ د‌ه‌مێ كو د‌ه‌ریێ توول گرتن Ùˆ Øه‌ی٠ھلانینێ Ú˜ موعاوییه‌ را ڤه‌بیه‌؛ چقا خه‌لك Ù¾ÛŽ Ú¤ÛŽ مه‌سه‌لێ ھاتن جه‌زاكرن. موعاوییه‌ د‌خوه‌ستا Ù¾ÛŽ Ú¤ÛŽ یێكێ دژاتی Ùˆ جود‌اھییێ بێخێ رێزا ئوممه‌تێ كو ب سالان د‌ه‌وام بكێ Ùˆ به‌ره‌ڤانیا ب نه‌Øه‌قی بێخێ مه‌ژیێ عه‌شیر Ùˆ قه‌بیلان، د‌ا كو رێك Ú˜ گھانا مه‌خسه‌د‌ا ÙˆÛŒ را ڤه‌بێ. مه‌د‌ائنی د‌ كتێبا «ئه‌Øد‌اس» د‌ا نڤیسییه‌ كو ئه‌وی نڤیسووكه‌ك Ú˜ ھه‌می د‌ه‌ستبكارێن خوه‌ را نڤیسی: كه‌سێ تشته‌كی د‌ه‌رØه‌ق باشیا ئه‌بوو توراب Ùˆ بنه‌مالا ÙˆÛŒ د‌ا بێژێ، ئه‌و نه‌ Ú˜ مه‌یه‌ Ùˆ ئه‌م Ú˜ ÙˆÛŒ د‌وورن[2]. خێنجی Ú˜ Ú¤ÛŽ ڤێجا خه‌تیب Ùˆ بێژه‌ر Ù„ ھه‌ر جھی رابین Ùˆ خرابیا عه‌لی سه‌لام Ù„ÛŽ بن Ùˆ بنه‌مالا ÙˆÛŒ گووتن، په‌یره‌وێن ئمام عه‌لی Ú˜ ھه‌ر جھی پتر Ù„ كووÙایێ بوون ڤێجا ئه‌و Ú˜ به‌ر Ú¤ÛŽ مه‌سه‌لێ Ú˜ ھه‌می كه‌سی پتر د‌ ته‌نگاڤی Ùˆ نه‌خوه‌شیێ د‌ا بین، ئه‌وی Øوكومد‌اریا كووÙÛŽ د‌ا موغیره‌ یێ كورێ شوعبه‌[3] د‌ په‌ی ÙˆÛŒ را د‌ا زییاد‌ێ كورێ سومه‌ییێ Ùˆ به‌صره‌ Ú˜ÛŒ سه‌ر ڤه‌ زێد‌ه‌ كر، ئه‌وی كه‌سێ توھما Øه‌زكرنا Ú˜ ئمام عه‌لی Ù„ سه‌ر ھه‌بیا د‌كوشتا Ùˆ د‌ه‌ست Ùˆ Ù¾ÛŒ ژێد‌كرا Ùˆ مال وێران د‌كران. ئه‌و د‌ه‌وران Ú˜ مه‌زنترین د‌ه‌مان بی كو ته‌روور چێبوون Ùˆ د‌ ناڤ ئه‌ھلێ ته‌وØید‌ێ د‌ا به‌ربه‌ره‌كانیا عه‌د‌اله‌تا ئسلامی ھات كرن. ئه‌وێن ب پێكا موعاوییه‌ Ú˜ خوه‌ ژێرا خالص بوون Ùˆ یا د‌خوه‌ست د‌كران، ڤێجا پیسخه‌به‌رد‌انا د‌ه‌رØه‌ق Øه‌زره‌تێ عه‌لی د‌ا Ùˆ د‌ژمنیا ÙˆÛŒ Ú˜ خوه‌ ئه‌شكه‌ره‌ د‌كران، یێن موØتاج Ú˜ÛŒ Ù¾ÛŽ ÙˆÛŽ یێكێ خوه‌ نێزیكێ ÙˆÛŒ د‌كران، زانایێن خراب Ú˜ÛŒ د‌ گه‌راند‌نا چێرڤێرووكان د‌ا ئاریكاریا ÙˆÛŒ د‌كران Øه‌تا وه‌لێ ھات كو جڤات Ùˆ خه‌به‌رد‌ان Ù¾ÛŽ خرابیگووتنا Ú˜ ئمام عه‌لی خلاس د‌بوونا[4]. د‌ په‌ی را موعاوییه‌ نێری كو وه‌ھه‌یه‌ ÙÛŽÙƒÛŒ Ùˆ د‌ه‌ستھاتا Ú¤ÛŽ مه‌سه‌لێ‌ د‌ه‌وام نه‌كێ چكو ئه‌ڤ كار كارێ ته‌رووریستی یه‌ Ùˆ چێد‌بێ Øال بێ گوھه‌رین، ڤێجا زێد‌ه‌یێ Ú˜ ÙˆÛŽ كاره‌ك د‌ی Ú˜ÛŒ كر، ئه‌و Ú˜ÛŒ ئه‌ڤ بی كو: خوه‌ نێزیكێ د‌ژمنێن عه‌لی Ùˆ ئه‌وێن د‌ژمنیێ Ú˜ خوه‌ نیشان د‌د‌ن كر Ùˆ Øه‌زكه‌رێن Ú˜ عوسمان ب ئالیێ خوه‌ ڤه‌ د‌ان Ùˆ د‌انه‌ك پر زه‌ØÙÛŒ گه‌ل وان كر Ùˆ قه‌د‌ر Ùˆ قیمه‌ت د‌ا وان Ùˆ ناڤێ وان Ùˆ عه‌شیرا وان د‌ د‌ه‌Ùته‌ره‌كی د‌ا نڤیسین د‌ا كو ھێژان د‌ابێ وان Ùˆ ئه‌و شاند‌ Ú˜ ئه‌مه‌وییان را د‌ا كو ب قه‌د‌ر Ùˆ قیمه‌ت گه‌ل وان معه‌مله‌ت بكن Ùˆ ھای Ú˜ وان بمینن، ڤێجا پر كه‌سان Ú˜ ترسا تیژییا شویر Ùˆ تاریتیا زێند‌انێ Ùˆ ته‌نگییا گوورێ Ùˆ زه‌Øمه‌تییا د‌ووركرنا Ú˜ وه‌لات، خوه‌ نێزیكێ ÙˆÛŒ كرن. په‌یره‌وێن ئمام عه‌لی Ú˜ÛŒ ب صه‌بر Ùˆ خوه‌راگری سه‌كنین Ùˆ زولم Ùˆ سته‌ما موعاوییه‌ راگرتن Ùˆ Ú˜ ترسا ته‌روور Ùˆ كوشتنێ د‌ه‌ست Ú˜ باوه‌ریا خوه‌ نه‌كێشان Ùˆ پییێ وان نه‌شمتی. موعاوییه‌ Ú˜ پارازتنا Øوكومد‌اریا خوه‌ را ھه‌ر د‌ائم Ùكر د‌كرا Ùˆ Ú˜ سه‌رخستنا ھه‌د‌ه‌ÙÛŽÙ† خوه‌ را ڤێجارێ ئه‌ڤ Ùكر كر كو Ú˜ سه‌ر زمانێ ره‌سوولێ خود‌ێ صه‌لات Ùˆ سه‌لام Ù„ ÙˆÛŒ Ùˆ ئالێ ÙˆÛŒ ھنه‌ك Øه‌د‌یسان چێكن، قه‌ت Ú˜ÛŒ Ú˜ Ú¤ÛŽ نه‌ترسان كو جه‌زایێ د‌ه‌ره‌و چێكرنا لسه‌ر خود‌ێ Ùˆ پێغه‌مبه‌ر صه‌لات Ùˆ سه‌لام Ù„ ÙˆÛŒ Ùˆ ئالێ ÙˆÛŒ چقا مه‌زنه،‌ وه‌ك چه‌وا Ú† پێشیگر ژێرا نه‌بین د‌ه‌رØه‌ق كوشتنا موسولمانان Ù¾ÛŽ توھمه‌یه‌كی Ùˆ تالان كرنا مال Ùˆ برنا ئابروویێ Ùˆ ئاڤێتنا كه‌لاشان سه‌ر رێكان Ùˆ كوشتنا د‌ مزگه‌Ùتان د‌ا Ùˆ نه‌خوه‌شكرنا یێ سه‌غله‌م Ùˆ گه‌له‌ك تشتێن خه‌مین Ùˆ د‌لكولكه‌رێن د‌ی Ú˜ÛŒ. Ù„ ڤێد‌ه‌رێ بێی ÙˆÛŽ یێكێ كو ئه‌م كارێن موعاوییه‌ بێژمێرین Ùˆ Ú˜ ھه‌میان باخڤین ئه‌مێ Ú˜ÛŽ ببورین چكو زانایێن ڤه‌ژه‌ن Ùˆ لێكوولێن ئوممه‌تێ د‌ه‌رØه‌ق ÙˆÛŒ د‌ا ئاخÙتنه‌ Ùˆ تاریخێ Ú˜ كاروبارێن ÙˆÛŒ خه‌به‌ر د‌انه‌، ئه‌م نكارین پتر Ú˜ Ú¤ÛŽ د‌ه‌رØه‌ق ره‌شكاریێن ÙˆÛŒ د‌ا Ù„ ڤێد‌ه‌رێ بێنین.
|