گوھازتنا حوكومد‌اریێ ژ ئالێ ئه‌بوو سوفیان بو زارووكێن حه‌كه‌م



پشتی یه‌زید‌ێ كورێ موعاوییه‌ ژ ئالێ ئه‌بوو سوفیان خه‌لیفه‌تی كه‌ت د‌ه‌ستێ كورێن حه‌كه‌م د‌ا، چكو د‌ه‌مێ خه‌لیفه‌تیا موعاوییه‌ یێ كورێ یه‌زید[1]‌ د‌رێژ نه‌بی و ئه‌وی خوه‌ ژ خه‌لیفه‌تیا كو ب نه‌حه‌قی گھایییێ و ئه‌ھلێ وێ ناس د‌كرا پاشد‌ا د‌ا، ئه‌وی زانیا باب و باپیری وی خه‌لیفه‌تی ب خۆرتی و ب نه‌حه‌قی گرتنه‌، د‌ خوتبه‌یه‌ك یا خوه‌ د‌ا د‌ه‌قه‌د‌ه‌ق ژ ڤێ یێكێ خه‌به‌ر د‌ا و گووت:

خه‌لیفه‌تی كارێ خود‌ایی یه‌ و كالكێ من موعاوییه‌ د‌ گه‌ل عه‌لی یێ كورێ ئه‌بوو تالب كو خوه‌یێ وێ بی و موسته‌حه‌قتر بی ژ وێ را، كه‌ت خره‌جرێ و ئه‌و تشت ل ھه‌وه‌ بار كر یا كو ھوون پێ زانن، حه‌تا كو مرنا وی گھا و ب گونه‌ھێ خوه‌ ڤه‌ كه‌ت گوورێ، د‌ په‌ی را ئه‌ڤ خلافه‌ت د‌ا بابێ من كو نه‌ لایقێ وێ بی ڤێجا د‌ گه‌ل كورێ كه‌چا ره‌سوولێ خود‌ێ صه‌لات و سه‌لام ل وی و ئالێ وی شه‌ر و به‌ربه‌ره‌كانی كر و عه‌مرێ وی كورت بی و د‌ووز و نه‌سلا وی ھات برین و ب گونه‌ھێ خوه‌ ڤه‌ كه‌ت گوورێ. پاشێ گری و گووت:

تشتا پر ل مه‌ نه‌خوه‌ش، ئه‌وه‌ كو ئه‌م زانن پیس جھه‌ ژێرا ئه‌و جھێ چوویییێ؛ ئه‌وی مالییێن ره‌سوولێ خود‌ا صه‌لات و سه‌لام ل وی و ئالێ وی كوشتن و عه‌ره‌ق حه‌لال كر و كه‌عبه‌ ھه‌رفاند‌ و خراب كر و تاما خه‌لیفه‌تیێ ژی تام نه‌كر، نخوه‌ ئه‌ز ناكه‌ڤم په‌ی وێ ته‌حلییێ و ھوون ب خوه‌ چه‌وا د‌خازن وه‌ بكن. وللاھی ئه‌گه‌ر د‌ونیا باش بێ ژ خوه‌ مه‌ به‌ھرا خوه‌ ژێ ھلانیه‌ و ئه‌گه‌ر پیس بێ ژ خوه‌ ئه‌ڤا ژ وێ گھایی زوریه‌تا ئه‌بوو سوفیان ژێرا به‌سه‌[2].

د‌ په‌ی را ژ سه‌ر ته‌ختێ پاد‌شاھییێ ھات خارێ و د‌ه‌ست ژ وێ حیله‌پیلان و خییانه‌تێ كێشا و خوه‌ خلاس كر، خود‌ێ عه‌فوو بكێ و لێ ببورێ.

پشتی ھنگێ مه‌روانێ كورێ حه‌كه‌م بوو حوكومد‌ار و خه‌لیفه‌، ڤێجا فتنه‌ كه‌ت شامێ و جھێن د‌ی و قه‌بیله‌ ژ ھه‌ڤ قه‌تییان و ل ھه‌رد‌ه‌ری شه‌ر د‌ه‌س پێ بین و گازییا د‌ د‌ژێ به‌نی ئومه‌ییه‌ د‌ا زێد‌ه‌ بوو.

د‌ وی د‌ه‌می د‌ا مه‌روان بوو خه‌لیفێ موسلمانان، لێ د‌ه‌مێ وی نه‌ د‌رێژ بی و د‌ سالا 65ێ ھجری د‌ا ب د‌ه‌ستێ ژنا خوه‌ ئوممو خالد‌ ھات كوشتن. ئه‌و ژ وان كێمكه‌سا یه‌ كو ب د‌ه‌ستێ ژنێ ھاتیه‌ كوشتن.

د‌ په‌ی وی را بی د‌وورا عه‌بد‌ول مه‌لكێ كورێ مه‌روان، پشتی ژ د‌ه‌ستچوونا باب، كو كاروبار ته‌ڤھه‌ڤ بوون و ھلپه‌رینێن زه‌حفی د‌ د‌ژێ به‌نی ئومه‌ییه‌ د‌ا ژ به‌ر نه‌باشیا وان د‌ه‌سپێكرن و كێم مابی كو كاروبار ب ھێڤیا عه‌بد‌وللاھێ كورێ زوبه‌یر ڤه‌ بمینن، د‌گه‌ل عه‌بد‌ول مه‌لك به‌یعه‌ت ھات كرن. ھه‌ما د‌ وی د‌ه‌می د‌ا بی كو ھلپه‌رینا موختارێ ره‌حمه‌تی د‌ه‌س پێ كربی و حه‌یفا ئمام حوسه‌ین سه‌لام لێ بن ھلتانیا و قاتلێن وی شه‌قه‌پوولی كرن و بێھنا باوه‌رد‌اران د‌ه‌رانی، خود‌ێ خێرا وی بنڤیسێ. ڤێجا د‌ه‌ستڤه‌ ھاتنا حوكومد‌اریا عه‌بد‌ول مه‌لك پێ كوشتن و ته‌روورێ ب جی ھات كو چ حه‌دد‌‌ و قه‌ید‌ه‌ ژێرا نه‌بین، ئه‌و مرووڤه‌ك كیند‌ار و بێ ره‌حم و زالمه‌ك د‌وورێ ژ عه‌د‌اله‌تێ بو، ڤێجا د‌ه‌ورانا وی د‌ه‌ورانا كوشتن و زولمێ بویه‌.



[1] ئه‌بوو عه‌بد‌ره‌حمان موعاوییه‌ یێ كورێ یه‌زید‌، ژێرا ئه‌بوو یه‌زید‌ و ئه‌بوو له‌یلا ژی ھاتیه‌ گووتن، ئه‌و پێ گووتنا بابێ خوه‌ د‌ په‌ی وی را بوو خه‌لیفه‌ د‌ ره‌بیعا یێكێ د‌ا سالا 64 ێ ھ. ئه‌و جه‌وانه‌ك قه‌نج بوو و د‌ه‌مێ خه‌لافه‌تا وی چار مه‌ھ بوون، پشتی ڤێ خه‌به‌رد‌انێ ئێد‌ی د‌ه‌رنه‌كه‌ت ناڤ خه‌لكێ و كاره‌ك نه‌كر و پێشنمێژی ژ خه‌لكێ را نه‌كر و 21 ئان 23 ئان... سالی بوو كو ژ د‌ونیایێ چوو و د‌ گوورستانا بابوصصه‌غیر یا د‌مشقێ د‌ا ھات ڤه‌شارتن. د‌ه‌مێ وه‌فاتێ ژێ خوه‌ستن كو كه‌سه‌كی شوونا خوه‌ د‌ا د‌ه‌ینێ، لێ ئه‌وی وھا جه‌واب د‌ا : ئه‌ز سه‌ر نه‌خوه‌شی یا به‌نی ئومه‌ییه‌ ڤه‌ زێد‌ه‌ ناكم و ته‌ركا شیرینی یێ ناد‌م. مه‌روان د‌ د‌ه‌مێ راكرنا جه‌نازێ وی و گووركرنا وی د‌ا حازر بوو..

[2] صه‌واعقول موحرقه‌، ئبن حه‌جه‌ر په‌رێ 124



1