صÙه‌تێن خود‌ێ1. پێشه‌كی
د‌ د‌ه‌رسا بووریی د‌ا ھات گووتن كو د‌ه‌ستھاتا گه‌له‌ك Ú˜ د‌ه‌لیلێن Ùه‌لسه‌ÙÛŒ سابت بوونا مه‌وجوود‌كی یه‌ بناڤی «واجبول وجوود‌» كو Ù¾ÛŽ ھنه‌ك د‌ه‌لیلێن د‌ی ڤێجا صÙه‌تێن ÙˆÛŒ یێن سه‌لبی Ùˆ سبووتی سابت د‌بن Ùˆ Ù¾ÛŽ وا د‌ه‌لیلا ھه‌میا Ù„ سه‌ر ھه‌ڤ ھه‌بوونا خود‌ایێ ته‌عالا ب وان صÙه‌تێن خو ڤه‌ سابت د‌بێ كو Ú˜ مه‌خلووقان Ùه‌رقه‌. ئه‌گه‌ر نه‌ ھه‌ما سابت بوونا «واجبول وجوود‌» Ú˜ ناسكرنا ÙˆÛŒ را نه‌ سه‌به‌به‌، چكو وه‌ ھه‌یه‌ كو كه‌سه‌ك گومان بكێ، مه‌سه‌لا: ماد‌د‌ه‌ ئان ئنرژی Ú˜ÛŒ د‌كارێ واجبول وجوود‌ بێ. Ú˜ به‌ر Ú¤ÛŽ یێكێ لازمه‌ Ú˜ ئالیه‌كی ڤه‌ صÙه‌تێن سه‌لبیه‌ (صÙه‌تێن خود‌ێ Ú˜ وان به‌ری) یێن خود‌ێ سابت ببن د‌ا ÙƒÙØ´ ببێ كو واجبول وجوود‌ Ú˜ صÙه‌تێن مه‌خلووقان مونه‌ززه‌ھه‌ Ùˆ ناڤێ واجبول وجوود‌ نه‌كه‌ڤێ سه‌ر یێك Ú˜ مه‌خلووقان، Ùˆ Ú˜ ئالیێ د‌ی ڤه‌ Ú˜ÛŒ گه‌ره‌كه‌ صÙه‌تێن سوبووتی (سبووتی = كو د‌ خود‌ێ د‌ا ھه‌نه‌) یێن ئلاھی سابت ببن د‌ا ھه‌م لایق بوونا ÙˆÛŒ Ú˜ عباد‌ه‌ت را بخوه‌یھێ Ùˆ ھه‌م رێك ڤه‌بێ Ú˜ بونا سابت كرنا ھنه‌ك باوه‌ریێن د‌ی وه‌ك پێغه‌مبه‌ری Ùˆ قیامه‌تێ كو Ú†Ù‚ÛŽÙ† ÙˆÛŽ باوه‌ریێ Øه‌ساب د‌بن. Ú˜ بورھانا (د‌ه‌لیلا) بووریی ئه‌ڤاھه‌ ھات د‌ه‌ست كو واجبول وجوود‌ نه‌ موØتاجێ Ú† سه‌به‌با (علله‌ت) یه‌ Ùˆ ئه‌و (سه‌به‌ب Ùˆ) علله‌تێ ھه‌می مومكنا یه‌. Ùˆ ب گووتنه‌ك د‌ی: د‌و صÙه‌ت Ú˜ واجبول وجوود‌ را سابت بوون: یێك بێ ئØتیاجیا ÙˆÛŒ Ú˜ ھه‌می تشتێن ھه‌یین، چكو ئه‌گه‌ر كێمترین نیاز Ùˆ ئØتیاج ب تشته‌كی ھه‌بێ ÙˆÛŽ ئه‌و تشت ببێ «علله‌ت» Ú˜ ÙˆÛŒ را، Ùˆ مه‌ زانی كو مه‌عنا علله‌تێ د‌ ئستلاØا Ùه‌لسه‌ÙÛŽ د‌ا ئه‌ڤه‌ كو مه‌وجوود‌ه‌ك د‌ی موØتاجێ ÙˆÛŒ بێ. Ùˆ یا د‌ی كو سابت بوو ئه‌ڤه‌ كو مه‌وجوود‌ێن مومكنول وجوود‌ مه‌علوول Ùˆ موØتاجێ ÙˆÛŒ نه‌، Ùˆ ئه‌و ئه‌ولین علله‌ته‌ Ú˜ په‌ید‌ا بوون Ùˆ چێبوونا وان را. ڤێجا Ù¾ÛŽ به‌ھره‌ گرتنا Ú˜ ڤا د‌و د‌ه‌ستھاتا ئه‌مێ Ú˜ پێڤه‌ گرێد‌ایی یێن وان باخڤن Ùˆ صÙه‌تێن سه‌لبیه‌ Ùˆ سوبووتیه‌ یێن واجبول وجوود‌ سابت بكین. ئه‌لبه‌ت Ú˜ سابت كرنا وان را گه‌له‌ك د‌ه‌لیل د‌ كتێبێن Ùه‌لسه‌ÙÛŒ Ùˆ كه‌لامی د‌ا ھاتنیه‌، لێبه‌لێ Ú˜ بونا رØه‌ت ÙÛŽÚ¾Ù… كرنێ Ùˆ ھه‌ڤگرتنا گووتنێ، ئه‌مێ وا د‌ه‌لیلان ببژێرین كو د‌گه‌ل د‌ه‌لیلا د‌ه‌رباز بوویی رێك بكه‌ڤن. ئه‌زه‌لی Ùˆ ئه‌به‌د‌ی بوونا خود‌ێ
ئه‌گه‌ر مه‌وجوود‌ه‌ك مه‌علوول Ùˆ موØتاجێ مه‌وجوود‌ه‌ك د‌ی بێ، ھه‌بوونا ÙˆÛŽ گرێد‌ایی یه‌ ب ÙˆÛŽ ڤه‌، Ùˆ ئه‌گه‌ر علله‌تا ÙˆÛŽ تنه‌بێ ئه‌و Ú˜ÛŒ چێنابێ. ب ئاوایه‌ك د‌ی ئه‌م بێژن: نه‌بوونا مه‌وجوود‌ه‌كی د‌ زه‌مانه‌كی د‌ا نیشانێ مومكنول وجوود‌ بوونا ÙˆÛŽ یه‌، Ùˆ چكو واجبول وجوود‌ خوه‌ بخوه‌ ھه‌یه‌ Ùˆ نه‌ موØتاجێ تشته‌ك د‌ی یه‌ نخوه‌ ÙˆÛŽ ھه‌ر ھه‌بێ. Ú¤ÛŽ گووره‌كێ د‌و صÙه‌تێن د‌ی Ú˜ واجبول وجوود‌ را ئسبات د‌بن: یێك ئه‌زه‌لی بوون، یانی د‌ زه‌مانێ بووریی د‌ا تنه‌ بوون Ú˜ÛŽ را تنه‌ بوویه‌، Ùˆ یا د‌ووێ، ئه‌به‌د‌ی بوون، یانی د‌ زه‌مانێ Ú¾ÛŽÚ˜ بێ د‌ا Ú˜ÛŒ تنه‌بوون Ú˜ÛŽ را چێنابێ. جارنا Ù¾ÛŽ ناڤێ «سه‌رمه‌د‌ی» Ú˜ ڤان ھه‌ر د‌و صÙه‌تان د‌ئاخڤن. نخوه‌ ھه‌ر تشتا كو زه‌مانه‌كی نه‌بووبێ ئان Ú˜ ناڤ چوون Ú˜ÛŽ را ھه‌بێ ئه‌و نه‌ واجبول وجوود‌ه‌، Ùˆ ب Ú¤ÛŒ ئاوایی پووچیا Ùه‌رزیا واجبول وجوود‌ی یا ھه‌ر تشته‌كی ماد‌د‌ی رووناھی د‌بێ. صÙه‌تێن سه‌لبیتشته‌ك د‌ی كو لازمێ واجبول وجوود‌ه‌ Ùˆ Ú˜ÛŽ ڤه‌نابێ، ئه‌ڤه‌ كو ئه‌و نه‌ موره‌ككه‌به‌ Ùˆ Ú˜ Ù¾Ú† Ùˆ ئه‌جزائا Ù¾ÛŽÙƒ نه‌ھاتیه‌، چكو ھه‌ر موره‌ككه‌به‌ك موØتاجێ Ù¾Ú† Ùˆ قه‌تێن خوه‌ یه‌، Ùˆ واجبول وجوود‌ Ú˜ ھه‌می ئاوایێن ئØتیاجیێ د‌وور Ùˆ مونه‌ززه‌ھه‌. Ùˆ ئه‌گه‌ر بێ گووتن كو ئه‌جزاء Ùˆ قه‌تێن واجبول وجوود‌ نه‌ بالÙعلن، به‌لكی وه‌ك د‌و قه‌تێن یێك خه‌تكێ نه‌، ئه‌ڤاھه‌ Ú˜ÛŒ د‌یسا گووتنه‌ك پووچه‌، چكو ئه‌و تشتا كو Ú˜ ھه‌ڤ ڤه‌بوونا Ù¾Ú† Ùˆ ئه‌جزائێن ÙˆÛŽ مومكن بێ ھه‌رچه‌ند‌ Ù„ به‌ر چاڤان Ú˜ ھه‌ڤ ڤه‌نه‌بووبن ژی، Ù„ÛŽ گووره‌كی عه‌قل Ú˜ ھه‌ڤ ڤه‌بوونا وان مومكنه‌، Ùˆ مه‌عنا ئمكانا Ú˜ ھه‌ڤ ڤه‌بوونێ، ئمكانا Ú˜ ناڤ چوونا ھه‌میێ یه‌، وه‌ك چه‌وا مرووڤ خه‌ته‌كی یێك متری بكێ د‌وو خه‌تێن نیڤ متری، Ú¾Ù†Ú¯ÛŽ ئێد‌ی خه‌تا یێك متری تنه‌ Ùˆ Ú˜ ناڤ چوویه‌. Ùˆ مه‌ پێشد‌ا زانی بوو كو ئمكانا زه‌وال Ùˆ Ú˜ ناڤ چوونێ Ú˜ بونا واجبول وجوود‌ نینه‌. Ùˆ چكو ته‌ركیب Ùˆ چێبوونا Ú˜ Ù¾Ú† Ùˆ ئه‌جزائێن «بالÙعل» Ùˆ «بالقوة» Ú˜ خاصیه‌تێن جسما یه‌، سابت د‌بێ كو Ú† تشتێن جسمانی نابن واجبول وجوود‌؛ ب گووتنه‌ك د‌ی: ته‌جه‌ررود‌ Ùˆ جسم نه‌بوونا خود‌ایێ ته‌عالا سابت د‌بێ؛ Ùˆ ھه‌ر وھا سابت د‌بێ كو چاڤ نكارن خود‌ێ ته‌عالا ببینن Ùˆ Ú† Øس نكارن ÛŽ بØه‌سن، چكو مه‌Øسووس بوون Ú˜ خاصیه‌تێن جسم Ùˆ جسمانیه‌تێ یه‌. Ú˜ ئالیه‌ك د‌ی ڤه‌ ڤێجا Ù¾ÛŽ نه‌ÙÛŒ كرنا جسمانیه‌تێ خاصیه‌تێن جسما Ú˜ÛŒ وه‌ك: ھه‌بوونا جھ Ùˆ مه‌كان، Ùˆ ھه‌یینا زه‌مان Ùˆ وه‌خت Ú˜ÛŒ Ú˜ واجبول وجوود‌ را نامینن، چكو جھ Ùˆ مه‌كان Ú˜ وان تشتا را یه‌ كو به‌رÙره‌ھی Ùˆ د‌رێژیه‌ك ژێرا ھه‌بێ. Ùˆ ھه‌ر وھا ھه‌ر تشتا زه‌مان Ùˆ وه‌خته‌ك ژێرا ھه‌بێ ئه‌و Ú˜ÛŒ ب ئاوایه‌كی چێد‌بێ Ú˜ ھه‌ڤ بقه‌تھێ Ùˆ ئه‌ڤاھه‌ Ú˜ÛŒ ئاوایه‌ك یێ د‌رێژی Ùˆ ته‌ركیبا بالقوه‌ یه‌، نخوه‌ مرووڤ نكارێ Ú˜ خود‌ایێ ته‌عالا را جھ Ùˆ وه‌خته‌كی Øه‌ساب بكێ، Ùˆ قه‌ت Ú† تشتێن جی Ùˆ وه‌خته‌ك Ú˜ وان را ھه‌یی نكارن واجبول وجوود‌ بن.
|