په‌یمانی Ùزولپه‌یمانی Ùزول[1] (ØÙل٠الÙضول): په‌یمانی Ùزول به‌نرخترین Ùˆ باشترین په‌یمانه‌كانی قوره‌یش ناو ئه‌برا[2]. ئه‌م په‌یمانه‌ له‌ نێوان سه‌رۆكی چه‌ند تیره‌ له‌ هۆزی قوره‌یش به‌سترا، سۆنگه‌ی به‌ستنی ئه‌م په‌یمانه‌ ئه‌وه‌ بوو، پیاوێك له‌هۆزی به‌نی زوبه‌ید هاته‌ مه‌ككه‌ Ùˆ كاڵای بۆ Ùرۆشتن هێنا بوو، عاس كوری وایل كه‌ سه‌ر به‌تیره‌ی به‌نی سه‌هم بوو Ù„ÛŽÛŒ كرÙی، به‌ڵام پاره‌كه‌ی نه‌دا، كابرای زوبه‌یدی هه‌رچی داوای كرد عاس نه‌ی ئه‌داوه‌ هه‌ر وه‌كو له‌ پێشدا باسمان كرد وتمان له‌و سه‌رده‌مه‌دا له‌ نیمچه‌ دورگه‌ی عه‌ره‌ب ره‌زه‌نی هۆزایه‌تی Øاكم بوو, هه‌ر هۆزێك له‌ ئه‌ندامانی خۆی Ú† زاڵم Ùˆ Ú† مه‌زڵوم دیÙاعی ئه‌كرد، وه‌ ئه‌گه‌ر نامۆێك هه‌قی خورابایه‌ ئه‌وا هیچ پشت وپه‌نایه‌كی بۆ نه‌ ئه‌بوو. له‌ كاتێدا سه‌رۆكه‌كانی هۆزی قوره‌یش له‌ قه‌راغی كه‌عبه‌ كۆببوونه‌وه‌، كابرای زوبه‌یدی چووه‌ سه‌ر چیای ئه‌بو قوبه‌یس Ùˆ به‌ده‌نگێگی خۆش چه‌ند دێره‌ شیعری پر٠سۆز Ùˆ غه‌مگین خوێنده‌وه‌ وداوای یارمه‌تی كرد[3]. كاتی گوێیان له‌داوای یارمه‌تی ئه‌و كابرایه‌ بوو، به‌پێشنیهادی زوبه‌یر كوری عه‌بدو لموته‌لیب مه‌زنه‌كانی، به‌نى هاشم، به‌نی عه‌بدولموته‌لیب، به‌نی زوهره‌، به‌نی تمیم Ùˆ به‌نی Øارس كه‌ له‌ تیره‌كانی ناوداری قوره‌یش بوون له‌ ماڵی عه‌بدوڵڵای كوری جودعانی ته‌یمی كۆبوونه‌وه‌ Ùˆ په‌یمانێكیان به‌ست كه‌ بۆ یارمه‌تی دان Ùˆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی هه‌قی هه‌ر هه‌ق خوراوێك یه‌ك ده‌ست بن Ùˆ ئیجازه‌ نه‌ده‌ن له‌مه‌ككه‌ زوڵم له‌كه‌س بكرا، جا ئه‌و كه‌سه‌ مه‌ككه‌یی یان نامۆ با، هه‌ژار یان ده‌وڵه‌مه‌ند با. پاشان هه‌ستان Ùˆ چوونه‌ ڵای عاس كوری وایل وهه‌قی كابرای زوبه‌یدىیان Ù„ÛŽÛŒ وه‌ر گرته‌وه‌[4] Øه‌زره‌تی موØه‌ممه‌د له‌و كاته‌دا بیست ساڵى بوو[5]. به‌شدار كردنی موØه‌ممه‌د صلی الله علیه Ùˆ اله له‌و په‌یمانه‌دا كه‌ بزوتنه‌وه‌یه‌كی جوامێرانه‌ Ùˆ جۆره‌ پیشتیوانێك له‌ ماÙÛŒ مرۆڤ بوو له‌و كۆمه‌ڵگا نه‌Ùامییه‌دا، وه‌ به‌شدارىیه‌كه‌ى زیاتر له‌و روانگه‌یه‌وه‌ گرنگ بوو، كه‌ ڵاوانی ته‌مه‌نی ئه‌و له‌و سه‌رده‌مه‌دا له‌ مه‌ككه‌دا خه‌ریكی رابواردن Ùˆ خواردنه‌وه‌ بوون Ùˆ له‌ نرخه‌كانی مرۆڤایه‌تی وه‌كو پیشتیوانی كردن له‌مه‌زڵوم،پاك سازی كۆمه‌ڵگاوپیاده‌ كردنی عه‌داڵه‌ت هیچیان Ù„ÛŽÛŒ نه‌ئه‌زانی، به‌ڵام ئه‌و له‌گه‌ڵا مه‌زنه‌كانی قوره‌یش له‌ په‌یمانێكی وا به‌شداری ئه‌كرد. له‌ دوای بوونی به‌ پیغه‌مبه‌رصلی الله علیه Ùˆ اله ئه‌وپه‌یمانه‌ به‌چاكه‌ ناو ئه‌برد وئه‌یÙه‌رمو: «من له‌ ماڵى عه‌بدوڵڵای كوری جودعان له‌و په‌یمانه‌ دا به‌شداریم كرد، ئه‌گه‌ر له‌جیاتی ئه‌وه‌ Øوشتری مو سوریان Ù¾ÛŽÙ… بدایه‌ ئه‌وه‌نده‌ خۆشØاڵا نه‌ئه‌بووم. وه‌ ئه‌گه‌ر له‌چه‌رخی ئیسلامدا بۆ هاوبه‌ش كردنی په‌یمانی وا بانگهێشتم بكه‌ن دیسان به‌شداری ئه‌كه‌م»[6]. سه‌ره‌راى ئه‌ء په‌یمانامه‌ی كه‌هه‌بوون ئه‌م په‌یمانه‌یشی له‌ سه‌ریان زیادكرد, وله‌وان باشتر بۆیه‌، ناویان Ù„ÛŽÙ‰ نا «په‌یمانی Ùزول»[7] هه‌روه‌ها ئه‌و په‌یمانه‌ هه‌میشه‌ له‌گه‌ڵا په‌نابه‌رانی مه‌زڵوم بووه‌، وه‌ پاشان چه‌ند نه‌Ùه‌ری نامۆو زوڵم لێكراوه‌ كه‌ داوای یارمه‌تی له‌ دارێژه‌رانی په‌یمانه‌كه‌یان كرد له‌ Ú†Ù†Ú¯ÛŒ زاڵمانی مه‌ككه‌ رزگاریان كردن [8]. [1] Ù€ له‌و روداوانه‌ی كه‌ باس كراوه‌: موØه‌ه‌ممه‌د (د Ù€ Ø®) له‌ لاویه‌تی تێدا به‌ شداری كردووه‌ شه‌ری Ùوججار بووه‌، ئه‌و روداوه‌ Ù¾ÛŽØ´ په‌یمانی Ùزول بووه‌، وه‌ ته‌مه‌نی پێغه‌مبه‌ر له‌و كاته‌دا 14 تا 20 ساڵیان نوسیوه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ گومان له‌ به‌شدار بوونی هه‌بووه‌, بوَیه‌له‌م شه‌ره‌دا ئاماژه‌مان پا نه‌كردو وازمان Ù„ÛŽÛŒ هێنا. الصØÛŒØ Ù…Ù† سیرة النبی الاعظم، ب1ØŒ Ù„95 تا 97ØŒ درس هایی تØلیلی از تاریخ اسلام ب1ØŒ Ù„303 Ùˆ503. |