Ùه‌ده‌كÙه‌ده‌ك دوای ئه‌وه‌ كه‌ خه‌یبه‌ر رۆخا جووله‌كه‌كانی Ùه‌ده‌ك با شه‌ر٠خۆیان دابه‌ده‌سته‌وه‌ له‌گه‌ڵا پێغه‌مبه‌ر په‌یمانێكی ئاشتی وه‌كو په‌یمانی خه‌یبه‌ریان مۆركرد، بۆ ئه‌وه‌ی دڵا پاكی خۆیان بنوێنن باغ Ùˆ باغاتی Ùه‌ده‌كیان پێشكه‌شی پێغه‌مبه‌ر كرد، چون Ùه‌ده‌ك با خوێنرشتن گه‌یشته‌ پێغه‌مبه‌ر نێوه‌ی به‌روبومه‌كه‌ی تاییه‌تی پێغه‌مبه‌ری خوا بوو[1]. ئایینی جوو ئایین جوو چه‌ند سه‌ده‌ Ù¾ÛŽØ´ ئیسلام له‌ نیمچه‌ دورگه‌ى عه‌ره‌ب هاتبووه‌ كایه‌وه‌، هه‌ندا ناوچه‌ى جوو نشین دروست ببوو، وه‌ له‌ هه‌موویان به‌ناوبانگتر Ùˆ ناسراوتر یه‌سرب (یثرب) بوو، كه‌ له‌پاشان به‌ مه‌دینه‌ ناو نرا، له‌ شاره‌كانی، تیما[2]ØŒ Ùه‌ده‌ك[3] وه‌ خه‌یبریش[4] دیسان ناوچه‌ى جوو نشین هه‌بوو، جووه‌كانی یه‌سرب له‌م سا هۆزه‌ Ù¾ÛŽÙƒ هاتبوون: به‌نی نه‌زیر، به‌نی قه‌ینه‌قاع Ùˆ به‌نى قوره‌یزه‌[5]. چاره‌نوسی جووه‌له‌كه‌كانی وتێشكانیان له‌ خه‌یبه‌ر خه‌یبه‌رى یه‌كان دوای ئه‌وه‌ كه‌ خۆیان دابه‌ده‌سته‌وه‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ له‌ كاروباری كشت وكاڵای شاره‌زا بوون، داوایان له‌ پێغه‌مبه‌ر كرد هه‌ر له‌ سه‌ر زه‌وی Ùˆ شوێنی خۆیان بمێننه‌وه‌و خه‌ریكی كشت وكاڵا بن.پێغه‌مبه‌ری ئیسلام داواكارییه‌كه‌یان قه‌بوڵا كرد به‌مه‌ر جێك نێوه‌ی به‌ره‌وبومی كشت Ùˆ كاڵی خۆیان بده‌نه‌ Øوكمه‌تی ئیسلامی[6]. وه‌ هه‌ر كاتێك پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه Ùˆ اله بیه‌وی له‌سه‌رزه‌وی یه‌كانیان ده‌ریان بكات ئه‌بێ ده‌ربچن[7]. ئه‌م په‌یمانه‌ تازه‌مه‌نی Ùه‌رمانره‌وایی عومه‌ر درێژه‌ی كێشا، وه‌ له‌ سه‌رده‌می خه‌ڵاÙه‌تی عومه‌ر ده‌ستیان كرده‌ جم Ùˆ جۆڵێكی دوژمنانه‌ دژ به‌ موسڵمانه‌كان له‌به‌ر ئه‌وه‌ عومه‌ر هه‌موویان بۆ وڵاتی شام دور خسته‌وه‌[8]. عومه‌رێ كورێ عه‌بد‌ول عه‌زیز پێشیێ د‌ا مه‌ ھنه‌كی به‌Øسا عومه‌رێ كورێ عه‌بد‌ول عه‌زیز Ùˆ سیره‌ت Ùˆ مه‌شیا ÙˆÛŒ كر، ئه‌و مرووڤه‌ك بوو كو Øه‌ژ ئه‌ھلێ به‌یتێ د‌كرا، ھه‌ما ئه‌وه‌ یێ Ùه‌د‌ه‌ك Ù„ ئه‌ھلێ به‌یتێ زڤراند‌ی Ùˆ Ù¾ÛŽØ´ÛŒ گرتی Ù„ خرابگووتنا Ú˜ ئمام عه‌لی سه‌لام Ù„ÛŽ بن كو د‌ه‌وله‌تا ئه‌مه‌وی سه‌بب Ùˆ نه‌باشی گووتنا Ú˜ ئمام عه‌لی Ú˜ خوه‌ ره‌ كربوون شعار Ùˆ د‌رووشم. (به‌Øسا Ú¤ÛŽ مه‌سه‌لێ بووری). ئمام باقر سه‌لام Ù„ÛŽ بن شیره‌تا عه‌د‌اله‌تێ Ù„ عومه‌رێ كورێ عه‌بد‌ول عه‌زیز كریه‌، Ú˜ Ú¤ÛŽ شیره‌تێ یه‌ كو د‌بێژێ: ئه‌ز Ú¤ÛŽ شیره‌تێ Ù„ ته‌ د‌كم كو تو بچووكێ موسلمانان زارووكێن خوه‌ Øه‌ساب بكی Ùˆ ناڤسه‌رێ موسلمانان برایێ خوه‌ Øه‌ساب بكی Ùˆ پیره‌مێر Ùˆ مه‌زنێن وان Ú˜ خوه‌ را باب Øه‌ساب بكی، ڤێجا تو مه‌رØه‌مه‌تێ د‌گه‌ل زارووكێ خوه‌ بكی Ùˆ گرێد‌ان Ùˆ ھه‌ڤاله‌تیێ د‌گه‌ل برایێن خوه‌ Ú†ÛŽÙƒÛŒ Ùˆ قه‌نجیێ د‌گه‌ل بابێ خوه‌ بكی؛ ڤێجا د‌ه‌ما ته‌ ئه‌ڤ قه‌نجی كر، د‌ه‌وامێ بد‌ه‌ قه‌نجیێ Ùˆ نه‌بره‌.[9] Ú˜ ئمام صاد‌ق سه‌لام Ù„ÛŽ بن روایه‌ت بویه‌ كو گووت: عه‌بد‌ێ ØµØ§Ù„Ø Ø¦Ù‡â€ŒØ¨ÙˆÙˆ Øه‌Ùص، Ú˜ ترسا بنه‌مالا خوه‌ د‌ینار Ùˆ د‌رھه‌مان د‌ ناڤ جھێ Ú¾Ù†Ú¯Ú¤ÛŒ د‌ا Ú˜ مه‌ را رێد‌كێ.
|