نێرینه‌ك ل بوخاری



ده‌ما به‌لایه‌ك سه‌ر وه‌لات دا بێ گه‌له‌ك ژ ئه‌ھلێ زانینێ ئه‌وێ ل ناڤ فه‌قی و عالمان دا بلاڤ دكن دا به‌لا ژ حالێ رابێ. د شه‌ران دا ئه‌و ل بال وان به‌ره‌ڤانه شوونا شویر و د ئاگر پێكه‌تنێ دا شوونا ئاڤێ یه‌ ژ ته‌مراندنا وێ را و د نه‌خوه‌شیێ دا شوونا ده‌رمانێ دوختوورا یه‌ و د مالان د‌ا شوونا له‌شكه‌ر و پارێزه‌ را یه‌. وه‌لحاصل ئه‌و ره‌حمه‌تێ دبارێنێ و به‌ره‌كه‌تێ تێنێ.[6]

كورتێ گووتنێ ئه‌ڤه‌ كو ل بال وان صه‌حیحا بوخاری ب قداسه‌ت و گرنگی لێ تێ نێرین و د رێزا قورئانێ دا یه‌؛ دورستترین كتێبا سه‌ر رویێ عه‌ردێ یه‌، ژ به‌ر ڤێ یێكێ ڤه‌ژه‌نینا وێ ل زێده‌تری حه‌دیسڤانان گران هاتیه‌ و حه‌چی ڤه‌ژه‌نیی ژی كه‌تیه‌ زه‌حمه‌تێ و ته‌نگی ژێرا چێبیه‌.

پر هووره‌ ئه‌ڤ نوكته‌: د ده‌ورانا حوكومداریا تركان دا مه‌جلسا نوونه‌رێن عراقێ قرار دا كو مال و پاره‌یه‌ك پر ژ وزاره‌تا جه‌نگێ را بێ دایین دا كتێبا بوخاری د‌ گه‌میێن شه‌ر دا بێ خوه‌ندن. ڤێجا زه‌هاوی كو یێك ژ ئه‌ندامێن مه‌جلسێ بی گووت: یا ئه‌ز زانم ئه‌ڤه‌ كو ئه‌ڤ پاره‌ گه‌ره‌كه‌ بگهێ ئه‌وقافێ. ئه‌ڤ ژی كفشه‌ كو گه‌می پێ بوخارێ دكه‌ڤێ رێ، نه‌ پێ بوخارییێ. ڤێجا نوونه‌ران و گشتێ خه‌لكێ لێ كرن خرتوول.[7]

ئه‌م مه‌زناهی و گرنگییا حه‌دیسا ره‌سوولێ خودێ صه‌لات و سه‌لام لێ بن و ئه‌سه‌را وێ ئنكار ناكین، لێ مه‌ ئه‌ڤ حه‌ق هه‌یه‌ ئه‌م بپرسین كو: د ناڤ كتێبێن حه‌دیسێ دا ژ به‌ر چ ئه‌ڤ تایبه‌تی هه‌ما ژ صه‌حیحا بوخاری را هه‌یه‌؟ چره‌ وێ ئه‌ڤ مه‌رته‌به‌ ژ وێ را هه‌بێ لێ ژ یێن دی را نه‌بێ ؟ چره‌ وێ صه‌حیحا بوخاری د رێزا قورئانێ دا بێ و چره‌ وێ خوه‌پێگرتنا ب وێ ببێ ژ باوه‌ریێن جیگرتی و ژ رابینا خه‌لایێ را بێ خوه‌ندن و جزووك جزووك د مزگه‌فت و مالان دا بێ بلاڤكرن، وه‌ك چه‌وا د خه‌لایا سالا ٧٩٨ ێ هجری دا ل مصرێ ئه‌ڤ كار هاتی كرن؟ ئه‌گه‌ر ژ به‌ر دورستیا حه‌دیسێن وێ بێ، چره‌ ئه‌ڤ تایبه‌تی ژ مووه‌تته‌ئا مالك را نینه‌ كو ده‌ر حه‌ق وێ دا هاتیه‌ گووتن: د په‌ی قورئانێ را دورستترین كتێبه‌؟!! و صه‌حیحا موسلم كو ده‌رحه‌ق وێ دا گووتنه‌: د بن عه‌سمانێ شین دا دورستتر ژ كتێبا موسلم تنه‌هن.[8] ئبن حه‌جه‌ر دبێژێ: به‌ھه‌ره‌‌ك مه‌زن و پر زه‌حفی د كتێبا موسلم دا هه‌یه‌ كو د چ یێن دی دا نینه‌. حه‌تا هنه‌ك ئه‌وێ سه‌ر صه‌حیحا محه‌مه‌دێ ئسماعیل (بوخاری) را دگرن، چكو ئه‌وێ رێكێن نه‌قلا حه‌دیسێ كووم كرنه‌ و هه‌ركینا وێ پر موناسبه‌ و له‌فز و كه‌لیمه‌ پارازتنه‌ و حه‌دیس نه‌برینه‌ و حه‌دیس چه‌وا هه‌یی گووتنه‌ نه‌كو نه‌قلا ب مه‌عنه.[9]

حاكم گووتیه‌: من ژ ئه‌بوو وه‌لید بهیست گووت: بابێ من گووته‌ من: جامعترین كتێب كیژانه‌؟ من گووت كتێبا بوخاری. ئه‌وی گووت: ئستفادێ ژ موسلمێ بكه‌ چكو به‌ره‌كه‌تا وێ پتره‌.[10]

صه‌حیحا ترمزی ژی كو ژ ئالیێ رێزكرن و ته‌رتیب و په‌یكه‌تنا حه‌دیسا صه‌حیح پر باشتره‌ ژ یێن دی، لێ د مه‌رته‌با خوه‌ دا نه‌گهایه‌ بوخاری؟! حالحاله‌ گووتنه‌ كو: كتێبا ترمزی نوورانیتره‌ ژ بوخاری.

ئه‌گه‌ر صه‌حیحا بوخاری ژ به‌ر ناڤه‌رووكا خوه‌ گهابێ ڤێ مه‌رته‌با هه‌یی، قورئان ژ وێ باشتره‌ ژ وێ یێكێ را كو مرووڤ پێ وێ مه‌شاكل و گیروگرفتان چاره‌سه‌ر بكێ. ئه‌گه‌ر ژ به‌ر مه‌زناهیا بوخاری بێ ژی، ڤێجا مه‌رته‌به‌ و زانین و نه‌سه‌با مالكێ ئه‌نه‌س خوه‌یێ مووه‌تته‌ئێ مه‌زنتر و بلندتره‌.

ئه‌م ناخازین نه‌حه‌قیێ بكین و حه‌قێ بوخاری به‌رچاڤ نه‌گرین و گووتنا جه‌مالوددینێ حه‌نه‌فی بێژین كو گووتیه‌: كه‌سێ ل كتێبا بوخاری بنێرێ به‌ره‌و زندیقی دچێ.[11] لێ ئه‌م خوه‌ ژ حه‌قیقه‌تێ ژی دوور ناخین كو بێژین: باوه‌ری و ته‌صدیقا حه‌چی یا د صه‌حیحا بوخاری دا هاتی، لازمه‌ و ته‌صدیق نه‌كرن بدعه‌ یه‌، ئا‌ن كوفرا ب خودایه‌ ئان ئنكارا حه‌دیسێن ره‌سوولێ خودایه‌ صه‌لات و سه‌لام لێ بن چه‌وا كو پر ژ په‌یره‌وێن وی یێن نادن عه‌قلێ خوه‌ وه‌ د‌بێژن.

کتێبا بوخاری نه‌ ڤاله‌ یه‌ ژ حه‌دیسێن کو صه‌حیح ژێرا نایێ گووتن و هه‌ر وها ژ حه‌دیسێن کو نیشانا د‌ه‌ستچێکرنێ پێڤه‌ نه‌، وه‌ک حه‌دیسا د وێ دا هاتی کو دبێژێ: سحر ل پێغه‌مبه‌ر هاتبوو کرن.[12] و خێنجی ژ وێ ژی د وێ دا هه‌نه‌ ئه‌و حه‌دیسێن كو مرووڤ نکارێ بێژێ دورستن، ژ به‌ر کو دژاتی و مونافات هه‌نه‌ گه‌ل هنه‌ک حه‌دیسێن دی و جڤاند‌نا وان گه‌ل ھه‌ڤ زه‌حمه‌ته‌. ئه‌م ڤێ ژی ئنکار ناکین کو خه‌ما وی خزمه‌تا دینی بویه‌، لێبه‌لێ ل عاله‌ما ئسلامێ گه‌رهایه‌ و ژ باژاره‌کی بو باژارێ دی چوویه‌ و ژ هه‌رێما جهێ سه‌کنا خوه‌ مووسلێ حه‌تا حه‌ره‌مه‌ینێ چوویه‌ و حه‌چی یا بھیستی ژێرا جهێ قه‌بوولێ بویه‌‌ و به‌رھه‌ڤ كریه‌، ھه‌رچه‌ند ته‌رتیب و لهه‌ڤدان و هه‌رکاندنا وێ ژێرا ھێسان بی، لێ خه‌ما وی هه‌ما ئه‌و بویه‌‌ کو حه‌دیسا کووم بکێ ڤێجا گوهێ خوه‌ ژ بهستنا وێ را ڤه‌کریه‌ لێ گوهێ فێهما ژ وێ ڤه‌نه‌کریه‌. مه‌سه‌لا هووربوونا د توروق و رێكێن حه‌د‌یسێ دا و لێکوولین و ڤه‌ژه‌نینا حه‌دیسان نیاز هه‌یه‌ ب هنه‌ک تایبه‌تییان کو د په‌ی خه‌باته‌ک به‌رفره‌هـ را تێن د‌ه‌ست، د وی حالی دا هنه‌ک ژ خه‌لکێ هه‌نه‌ کو خیمێ روحێ وان سه‌ر خه‌صله‌ت و سرووشته‌کی هاتیه‌ نژنین کو نکارن نه‌وه‌ره‌نگ بن و ژ وێ ده‌رباز ببن، ڤێجا به‌رێ بوخاری ل کووم کرنێ بویه‌‌ و ترسا وی ژی چه‌وا کو ئه‌مێ ژێ باخڤن ته‌نێ ژ تشته‌کی بویه‌، ئه‌و ژی ترسا ژ حوکومدارێن د‌ژمنێ ئه‌ھلێ به‌یتێ یه‌، لێ د‌ وی حالی د‌ا ئه‌گه‌ر ژ خه‌وارج و مارقین و د‌ه‌ستچێکه‌رێن حه‌دیسێ و ژ زه‌عێفان حه‌دیس بگرتا چ ترس ژێرا نه‌بوو. حه‌چی یا بوخاری ببهیستا ب یێك چاڤێ لێ د‌نێریا، ئه‌م دبینن کو د‌ هنه‌ک ژ ڤه‌برێن ده‌رحه‌ق سیره‌تا پێغه‌مبه‌ر دا صه‌لات و سه‌لام لێ بن حه‌دیسێن وه‌ره‌نگ هه‌نه‌ کو گرێدایینه‌ ب ژیانا وی یا تایبه‌ت ڤه‌ و ئانینا وان زێده‌گوویی یه‌ کو نایێ ته‌وجیهـ كرن و چ نیاز ب وێ نینه‌ و نه‌گووتنا وان تشتان ژ پارازتنا قه‌در و مه‌زناهیا پێغه‌مبه‌ر را باشتر و ب جیتره‌. ئه‌ھلێ حه‌د‌یسچێکرن و ده‌ره‌وگێرانا ل سه‌ر پێغه‌مبه‌ر صه‌لات و سه‌لام لێ بن ژ هه‌می ئالیێن مه‌سه‌لێ به‌هرێ دبن و ئه‌ڤ كارێ وان ژ به‌ر غه‌ره‌زێن نه‌فسانی و بایێ دل و مه‌سه‌لێن سیاسی و ئقتصادی نه‌. د‌ ھه‌ر حالوكاری د‌ا قه‌در و قیمه‌تێ ژ بوخارییێ را ھه‌یی و قودسییه‌تا کو ژێرا هاتی دایین پێشی ل وێ یێکێ نه‌گرتیه‌ کو هنه‌ک ژ عالمێن سوننی (ژ حه‌دیسڤان و حه‌دیسگێران) هه‌میێ وێ یا د‌ بوخارییێ دا هه‌یی نه‌گرن و د هه‌می مه‌سه‌لان دا پێ وێ نه‌چن، به‌لکی ئه‌وا د وان روایه‌تێن نه‌صه‌حیح دا ته‌رکا بوخاری کرنه‌. یێن وه‌ک: ئه‌بوو حاته‌م و کورێ وی عه‌بدوره‌حمان هه‌ر وها ئه‌بووزه‌رعه‌، حافز ئه‌بوو حه‌سه‌نێ دارقوتنی ژی گه‌له‌ک ژ حه‌دیسێن وی زه‌عێف زانینه‌.

عالمێن دورستییا هنه‌ک ژ حه‌دیسێن وێ ئنکار کرین ژ به‌ر ده‌لیلان بویه‌‌ کو د د‌ه‌ستێ وان دا هه‌نه‌، ڤێجا مه‌ نه‌زانی کا چره‌ هنه‌کا وه‌ گومان کریه‌ کو ئه‌ڤ کار تلی تێکرنا د دینێ ئسلامێ را و پووچ کرنا سوننه‌ت و حه‌دیسێ یه‌.



back 1 2 3 4 5 6 7 8 next