ئجازه‌تنامه‌ Ùˆ كه‌ساتیێن علمیà م É مه‌جلسی، مه‌لا موØه‌ممه‌د‌ باقر بن موØه‌ممه‌د‌ ته‌قی یێ مه‌جلسی یێ ئصÙه‌ھانی، مه‌شھوور ب «عه‌للامه‌ یێ مه‌جلسی» (١٠٣٧ – ١١١١ Ú¾ Ù‚) یێك Ú˜ زانایێن مه‌زنێ شیعان د‌ علوومێن موخته‌لÙÛŽ ئسلامی د‌ا، ب تایبه‌ت د‌ علمێ Øه‌د‌یسێ د‌ا گه‌له‌ك ژێھاتی بوو. سه‌ید‌ایێن وی، بابێ ÙˆÛŒ Ùˆ Ø´ÛŽØ® Øوررێ عاملی Ùˆ سه‌د‌ی عه‌لی خانێ شیرازی بوونه‌، Ùˆ ئه‌وی بخوه‌ گه‌له‌ك شاگرد‌ان وه‌كی: میرزا عه‌بد‌وللاھێ ئه‌Ùه‌ند‌ی (نڤیسه‌رێ كتێبا ئه‌لعوله‌ماء)ØŒ سه‌ید‌ نعمه‌توللاھێ جه‌زایری، مه‌لا صالØÛŽ مازه‌ند‌ه‌رانی، ته‌ربیه‌ت كرن. ئه‌و، د‌ه‌رØه‌ق به‌رھه‌ڤ كرن Ùˆ كووم كرنا Øه‌د‌یسێن ئمامییه‌ د‌ه‌ پر خه‌بتی Ùˆ پتر Ú˜ ٦٠جلد‌ كتێب ب Ùارسی Ùˆ عه‌ره‌بی نڤیسینه‌. موھمترینێ به‌رھه‌مێن وی، كتێبا «بØارول ئه‌نوار»ه‌. Ú˜ به‌رھه‌مێن ÙˆÛŒ نه‌: مرئاتول عوقوول، شه‌رØا كاÙی؛ Øه‌یاتول قولووب، زاد‌ول مه‌عاد‌، Øه‌ققول یه‌قین، جه‌لائول عویوون، Øلیه‌تول موتته‌قین Ùˆ ئه‌ل ئه‌ربه‌عون Øه‌د‌یسا. É مه‌جلسی، مه‌لا موØه‌ممه‌د‌ ته‌قی بن مه‌قصوود‌ عه‌لی یێ ئصÙه‌ھانی، مه‌شھوور ب «مه‌جلسیێ ئه‌ول» (-Ù¡Ù Ù§Ù Ú¾ Ù‚) Ùه‌قیھ، موØه‌د‌د‌س، رجالی Ùˆ كه‌سایه‌تیه‌ك عابد‌ Ùˆ زاھد‌ بوویه‌. Ù„ به‌رھه‌ڤ كرنا Øه‌د‌یسێن شیعی د‌ا تێكه‌لیه‌ك بته‌ئسیر ھه‌بوویه‌. Ú˜ شاگرد‌ێن شێخێ به‌ھایی Ùˆ مه‌لا عه‌بد‌وللاھێ شووشته‌ری یه‌؛ ئه‌وی گه‌له‌ك به‌رھه‌م Ùˆ كتێب ھه‌نه‌ كو مه‌شھوورترینێ وان ئه‌ڤن: شه‌رØا زیاره‌تێ جامعه‌، ره‌وضه‌تول موتته‌قین د‌ شه‌رØا مه‌ن لا یه‌Øضوروھول Ùه‌قیھێ د‌ا، ئØیائول ئه‌Øاد‌یس د‌ شه‌رØا ته‌ھزیب یا شێخێ طووسی، ئه‌ربه‌عوون Øه‌د‌یس Ùˆ شه‌رØا صه‌ØÛŒÙه‌ یا سه‌ججاد‌ییه‌. É مه‌سجد‌ شاھی، Ø´ÛŽØ® موØه‌ممه‌د‌ رضا وه‌Ùات كری د‌ سالا ١٣٦٢ Ú¾ Ù‚ØŒ یێك Ú˜ عالمێن مه‌زنێ ئصÙه‌ھانێ Ùˆ Ú˜ بنه‌مالا Ø´ÛŽØ® موØه‌ممه‌د‌ ته‌قی ئصÙه‌ھانی یه‌. ئه‌و Ú˜ شاگرد‌ێن میرزا یێ شیرازی Ùˆ سه‌یید‌ موØه‌ممه‌د‌ Ùشاره‌كی Ùˆ ئاخووند‌ خوراسانی Ùˆ ھه‌ڤال Ùˆ ھه‌ڤد‌ه‌رسێ ئایه‌توللاھ Ø´ÛŽØ® عه‌بد‌ول كه‌ریمێ Øائر بوو. Ø´ÛŽØ® Ú˜ سالا ١٣٤٤ Øه‌تا ١٣٤٥ Ú¾ Ù‚ Ù„ باژارێ قومێ د‌ا مژوولێ د‌ه‌رس خوه‌ند‌نێ بوو. پشتی شه‌ھاد‌ه‌تا مامێ خوه‌، Øاج ئاغا نوروللاھێ ئصÙه‌ھانی، ڤه‌گه‌ریا ئصÙه‌ھانێ Ùˆ Øه‌تا ئاخریكا عه‌مرێ خوه‌ Ù„ وێد‌ه‌رێ ما. ئه‌و، مه‌رجه‌عه‌ك یێ شیعان بوو كو Øه‌تا وه‌Ùاتێ Ù„ مه‌د‌ره‌سه‌یێن ئصÙه‌ھانێ د‌ا د‌ه‌رس د‌انا ÙˆÛŒ به‌رد‌ه‌وام بوو. جه‌د‌د‌ێ ÙˆÛŒ Ø´ÛŽØ® موØه‌ممه‌د‌ ته‌قی یێ ئصÙه‌ھانی، وه‌Ùات كری د‌ سالا ١٢٤٨ Ú¾ Ù‚ØŒ یێك Ú˜ Ùه‌قیھێن بناڤ Ùˆ د‌ه‌نگ Ùˆ Ú˜ شاگرد‌ێن وه‌Øید ‌بھبه‌ھانی بوویه‌. د‌ه‌رس د‌انا جه‌نابێ ÙˆÛŒ Ù„ باژارێ ئصÙه‌ھانێ د‌ا بوو، كو میرزایێ شیرازی Ùˆ سه‌یید‌ Øه‌سه‌نێ مود‌ه‌ررس Ú˜ شاگرد‌ێن ÙˆÛŒ بوونه‌. به‌رھه‌ما بناڤ Ùˆ د‌ه‌نگێ ÙˆÛŒ كتێبا «ھد‌ایه‌تول موسته‌رشد‌ین» د‌ شه‌رØا «مه‌عالمود‌د‌ین» د‌ا یه‌. É موØه‌ققێ كه‌ره‌كی، Ø´ÛŽØ® عه‌لی بن عه‌بد‌ول عالی یێ مه‌یسی یێ كه‌ره‌كی، مه‌شھوور بوویی ب «موØه‌ققێ كه‌ره‌كی» Ùˆ «موØه‌ققێ سانی» (- ٩٣٨ Ú¾ Ù‚) Ùه‌قیھ Ùˆ ئوصوولیه‌ك ته‌مام Ùˆ Ú˜ مه‌Ùاخر Ùˆ Ùه‌قیھێن مه‌زنێ شیعا یه‌. ئه‌و Ù„ د‌ه‌مێ پاد‌شاھی یا صه‌Ùه‌وی ھات ئیرانێ Ùˆ Ù„ باژارێن قه‌زوین Ùˆ ئصÙه‌ھانێ د‌ا د‌ه‌ست ب د‌ه‌رس د‌انێ كر Ùˆ شاگرد‌ێن بھاگران ته‌ربیه‌ت كرن كو ھنه‌ك Ú˜ وان: Ø´ÛŽØ® عه‌لی منشار، سه‌ید‌ ئه‌میرێ ئه‌سته‌ر ئاباد‌ی Ùˆ Ø´ÛŽØ® عه‌بد‌وننه‌بی یێ جه‌زایری نه‌ Ùˆ به‌رھه‌ما ÙˆÛŒ یا پر بد‌ه‌نگ جامعول مه‌قاصد‌ه‌ د‌ شه‌رØا قه‌واعد‌ یا عه‌للامه‌ یێ Øللی. É موØه‌ممه‌د‌ھاشم بن زه‌ینول عابد‌ینێ موسه‌وی یێ ئصÙه‌ھانی، ب نازناڤێ «چھارسووقی» (١٢٣٥ – ١٣١٨ Ú¾.Ù‚) یێك Ú˜ Ùه‌قیھێن ئمامییه‌ Ùˆ براد‌ه‌رێ نڤیسه‌رێ كتێبا «ره‌وضاتول جنان»ه‌. ئه‌و یێك Ú˜ شاگرد‌ێن شێخێ ئه‌نصاری، سه‌یید‌ موØه‌ممه‌د‌ كازمێ یه‌زد‌ی Ùˆ Ø´ÛŽØ® الششه‌ریعه‌ یێ ئصÙه‌ھانی یه‌. Ú˜ به‌رھه‌مێن ÙˆÛŒ نه‌: ئستصØاب، ئوصوولێ ئالێ ره‌سوول، Øاشیه‌ سه‌ر كتێبا ئه‌سÙار، Øاشیه‌ سه‌ر كتێبا لومعه‌، Øاشیه‌ سه‌ر قه‌وانین، Øاشیه‌ سه‌ر مه‌عالم. É موÙید، Ø´ÛŽØ® ئه‌بوو عه‌بد‌الله‌ موØه‌ممه‌د‌ بن نوعمان (٣٣٦ یا ٣٣٨ – ٤١٣ Ú¾.Ù‚) مه‌شھوور ب «‌موÙید‌» Ùˆ «ئبن موعه‌للم» یێك Ú˜ گره‌گرێن موتكه‌للم Ùˆ موØه‌د‌د‌سێن شیعا یه‌. ئه‌وی Ù„ زه‌مانێ خوه‌ د‌ا سه‌ید‌ایێ مه‌زنێ به‌غد‌ایێ بوو. ئه‌و Ù„ بال Øه‌ضره‌تێ ئمام مه‌ھد‌ی (سه‌لام Ù„ سه‌ر بن) بقه‌د‌ر Ùˆ قیمه‌ت بوو كو Ù„ ھه‌ر د‌و نامه‌یێن كو ئمام مه‌ھد‌ی (سه‌لام Ù„ سه‌ر بن) ژێرا رێكر بوون، ئمام، ناڤێن وه‌ك «ئه‌خون سه‌د‌ید‌» Ùˆ «شێخ موÙید‌» Ùˆ «وه‌لییون ره‌شید‌» Ùˆ «وه‌لییون موخله‌ص» Ùˆ «ناصرون Øه‌ق» Ùˆ «د‌اعی ئلا Øه‌ق» د‌ ختابێ د‌ا بكار ئانی بوون. جه‌نابێ Ø´ÛŽØ® موÙید‌ بال سه‌ید‌ایێن مه‌زنێ شیعی Ùˆ سوننی Ùˆ زه‌ید‌ی وه‌ك جه‌عÙه‌ر بن موØه‌ممه‌د‌ێ قوولوه‌یھ، Ø´ÛŽØ® صه‌د‌ووق، ئبن جونه‌ید‌، ئسكاÙÛŒ Ùˆ عه‌لی بن ئه‌بی ئه‌لجه‌یش یێ به‌لخی د‌ا د‌ه‌رسێن خوه‌ كامل كرن. سه‌ید‌ مورته‌ضا یێ عه‌له‌مول ھوند‌ا، سه‌ید‌ ره‌ضی، Ø´ÛŽØ® طووسی، نه‌ججاشی، كراجكی Ùˆ سالار بن عه‌بد‌ول عه‌زیز بناڤ Ùˆ د‌ه‌نگترینێ شاگرد‌ێن ÙˆÛŒ بوونه‌. قاس د‌وصه‌د‌ به‌رھه‌مێن پچووك Ùˆ مه‌زن Ú˜ ÙˆÛŒ ڤه‌مانه‌ كو مه‌شھوورترینێ وان ئه‌ڤن: ئرشاد‌، ئختصاص، ئه‌وائل ئه‌لمه‌قالات، ئه‌مالی Ùˆ موقنعه‌. É موللا صه‌د‌را، موه‌Øه‌مه‌د‌ێ كورێ ئبراھیمێ شیرازی (٩٧٩- Ù¡Ù Ù¥Ù Ú¾ Ù‚) نازناڤێ ÙˆÛŒ «صه‌د‌رو د‌د‌ین» Ùˆ «صه‌د‌رول موته‌ئه‌للھین»ه.‌ ناڤد‌ه‌نگ بویه‌ ب موللا صه‌د‌را Ùˆ Ú˜ Øوكه‌مایێن ئسلامی یێن مه‌زنه‌. ئه‌و د‌انه‌رێ «Øكمه‌تا موته‌عالییه‌» یه‌ Ùˆ د‌ Ùه‌لسه‌ÙÛŽ د‌ا Ùكرێن ÙˆÛŒ یێن نو Ùˆ تازه‌ ھه‌نه‌. مه‌كته‌با Ùه‌لسه‌ÙÛŒ یا صه‌د‌رول موته‌ئه‌لھین پشتی ÙˆÛŒ سه‌ر مه‌كته‌بێن Ùه‌لسه‌ÙÛŒ یێن د‌ی كه‌ت Ùˆ زێد‌ه‌ترێ Øوكه‌مایێن ئسلامی پشتی ÙˆÛŒ Ú˜ ێه‌یره‌وێن مه‌كته‌با وینه‌. ئه‌Ùارێ ئه‌ربه‌عه‌ كو Ùكرێن ÙˆÛŒ یێن Ùه‌لسه‌ÙÛŒ د‌ خوه‌ د‌ا گرتنه‌، Ú˜ موھمترین ئه‌سه‌رێن ÙˆÛŒ نه‌. ئه‌و Ú˜ Ùه‌قھێن موØه‌ققێ د‌اماد‌ Ùˆ میرÙند‌رسكی Ùˆ شێخێ بھائی یه‌. مه‌لا موØسنێ Ùه‌یز Ùˆ عه‌بد‌وره‌زاقێ لاھیجی Ú˜ÛŒ Ú˜ Ùه‌قھین وینه‌. ته‌Ùسیرا قورئانێ، شه‌رØا ئوصوولا كاÙی، مه‌بد‌ه‌ء Ùˆ مه‌عاد‌، مه‌ÙاتیØول غه‌یب، شه‌واھد‌و رروبووبییه‌، ئه‌سرارول ئایات، Øاشیا سه‌ر Ø´Ùایێ، Ú˜ ئه‌سه‌رێن ÙˆÛŒ یێن نڤیساند‌ی نه‌. É میرزا جه‌واد‌ێ ته‌بریزی وه‌Ùاتكریێ سالا ١٣٤٤ Ú¾ زانایێ مه‌زنێ ھه‌ڤچاخ ب سالان د‌ نه‌جه‌ÙÛŽ د‌ا ھه‌ڤرێ د‌گه‌ل موللا Øوسه‌ینقولی یێ ھه‌مه‌د‌انی Ù„ ته‌ھزیبێ د‌ا خه‌بات كریه‌. Ù„ سالا ١٣٢٠ێ Ú¾ Ù‚ د‌ا Ù„ ته‌برێزێ زڤریه‌ Ùˆ پشتی Ú¾Ù†Ú¯ÛŽ ھاتیه‌ قومێ Ùˆ مالا ÙˆÛŒ د‌ائم جھێ وه‌عز Ùˆ شیره‌تان بویه‌. ئه‌وی د‌ه‌رØه‌ق ته‌ھزیب Ùˆ د‌ورست كرنا ئه‌خلاق د‌ا ئه‌سه‌رێن ھێژایی ھه‌نه‌، وه‌ك: رسالا لقائوللاھ، ئه‌سراروصصه‌لات، ئه‌ل موراقبات ÙÛŒ ئه‌عمال ئه‌سسه‌نه‌ت. à ن É نه‌جمود‌د‌ین سووÙÛŒ یێ خواره‌زمی، ئه‌Øمه‌د‌ كورێ عومه‌ر كورێ موØه‌ممه‌د‌ (٥٤٠– ٦١٨ Ú¾ Ù‚) Ú˜ عارÙÛŽÙ† مه‌شھوور Ùˆ مه‌زنێن ته‌صه‌ووÙÛŽ یه‌. رساله‌تول خائ٠ئه‌ل ھائم عه‌ن له‌ومه‌ت ئه‌للائم؛ Ùه‌واتØول جه‌مال؛ مه‌نازلوسسائرین؛ منھاجوسسالكین، Ú˜ ئه‌سه‌رێن ÙˆÛŒ یێن نڤیساری نه‌. É نه‌راقی، ئه‌Øمه‌د‌ بن موØه‌ممه‌د‌ مه‌ھد‌ی، وه‌Ùات كری د‌ سالا ١٢٤٤ Ú¾ Ù‚ØŒ ھه‌م Ùه‌قیھ Ùˆ ھه‌م موØه‌د‌د‌س بوو كو د‌ علوومێن رجال Ùˆ ریاضی Ùˆ زانینێن عه‌قلی د‌ا بناڤ بوو Ùˆ ب زوھد‌ Ùˆ ته‌قوایێ مه‌شھوور بوو. پترێ علوومان بال بابێ خوه‌ مه‌لا موØه‌ممه‌د‌ مه‌ھد‌ی یێ نه‌راقی كو یێك Ú˜ بێ ئه‌مسالێن ÙˆÛŽ د‌ه‌مێ بوو، ھین كر. سه‌ید‌ایێن ÙˆÛŒ یێن د‌ی سه‌یید‌ مھد‌ی Ù€ به‌Øرول عولووم Ùˆ Ø´ÛŽØ® جه‌عÙه‌رێ كاشÙول غطاء بوون. ئه‌و سه‌ید‌ایێ شێخێ ئه‌نصاری Ùˆ سه‌یید‌ موØه‌ممه‌د‌ شه‌Ùیعێ جاپلقی بوو. Ú˜ به‌رھه‌مێن ÙˆÛŒ نه‌: معراجوس سه‌عاد‌ه‌ت، Ù…ÙتاØول ئه‌Øكام، عه‌وائد‌ول ئه‌ییام، منھاجول وصوول ئلا علم ئه‌لئوصوول، موسته‌نه‌د‌ ئه‌ششیعه‌ Ùˆ د‌یوانا ÙˆÛŒ یا شعرێ ب زمانێ Ùارسی. É نه‌وÙلی،Øوسه‌ین بن یه‌زید‌ شاعر Ùˆ ھه‌لبه‌ستڤانێ بناڤ Ùˆ د‌ه‌نگێ باژارێ ره‌ی بوویه‌؛ Ø´ÛŽØ® طووسی د‌ كتێبا رجالێ خوه‌ د‌ا ئه‌وی یێك Ú˜ صه‌Øابی یێن ئمام رضا (سه‌لام Ù„ سه‌ر بن) Øه‌سباند‌یه‌. جه‌نابێ ÙˆÛŒ Ù„ باژارێ ره‌ی د‌ا وه‌Ùات كر. É نوری یێ طه‌به‌رسی، Øاج میرزا Øوسه‌ین بن Ù…Øمد‌ تقی (١٢٥٤ - ١٣٢٠ھ Ù‚) Ùه‌قیھ، موÙه‌سسر Ùˆ Ù„ زه‌مینا علمێ Øه‌د‌یسێ د‌ا بێ میناك Ùˆ د‌ علمێ رجالێ د‌ا ژێھاتی بوو كو د‌ه‌رØه‌ق به‌لاڤ كرن Ùˆ پارازتنا Øه‌د‌یسێن ئه‌ھلێ به‌یتێ خوه‌یێ جھه‌ك مه‌زنه‌. جه‌نابێ ÙˆÛŒ Ú˜ شاگرد‌ێن Ø´ÛŽØ® العراقین، Ø´ÛŽØ® مورته‌ضا ئه‌نصاری Ùˆ میرزایێ شیرازی بوو. Øاج Ø´ÛŽØ® عه‌بباسێ قومی Ùˆ ئاغا بوزورگێ ته‌ھرانی، Ú˜ شاگرد‌ێن ÙˆÛŒ بخوه‌ نه‌ كو Ú˜ÛŽ ئجازه‌تا روایه‌تێ وه‌رگرتنه‌. Ú˜ به‌رھه‌مێن ÙˆÛŒ نه‌: موسته‌د‌ره‌ك ئه‌ل وه‌سائل، موسته‌د‌ره‌ك مزار البØار، نه‌جموسساقب، لوء لوء Ùˆ مه‌رجان، توØÙه‌توززائر.
|